Saatler Nasıl Çalışır ?

Son yıllarda dijital saatlerin ön plana çıktığını göz ardı edersek esasen saatlerin çalışması genelde aynı prensibe dayanır. Bu bakımdan her devirde popülerliğini koruyan yelkovan ve akrebin tik takları belli bir prensibe dayanarak yoluna devam eder. Bu prensibin içerikte küçük bir mühendisliği barındırdığı bir gerçektir. Bu yönüyle toplamda 60 çizgi ve 12 sayının bir ahenge uygun ilerlemesi farklı mekanizmaların birbirine perçinli hareketi ile mümkündür. Bunu anlamak adına bazı bilgileri sırasıyla vereceğiz.

FİZİK KURALLARI HALA ESKİSİ GİBİ…

Saat içerisindeki mekanizma aslında küçük bir fiziki bilginin yuvarlak bir kutucuk içine yerleştirilmesiyle gerçekleşir. Bu mekanizmanın içinde birbirini döndüren güçteki dişlilerin ve yayların bulunduğunu biliyoruz. Bu mekanizma sabit hızla çalışır. Bu sayede akrep ve yelkovan döngüsel olarak hep aynı tekrarı sağlar.

Saat yuvasının içinde bir ana zemberek yer alır. Bu büyük bir dişlidir ve merkezi kontrol eder. Onun da üzerinde biraz daha küçük bir dişli bulunur. Saat kurma kolu buraya bağlıdır. Bu zemberek ayrıca güç akışını kontrol eden unsurlardan biridir. Diğer taraftan denge çarkı da aynı işlevi görmek üzere tasarlanmıştır. Ancak normak çarklardan daha farklıdır. İçerisinde denge yayının sarılması ve üzerinde aks bulundurması sayesinde makara görevi görür. Böylece hızlanmayı ve yavaşlamayı önleyen denge yayının işlev görmesini sağlar. Aks üzerine bir maşa eklenir ve denge yayını çevirme görevini bu maşa üstlenir. Bu maşa kaçış çarkı denen bir dişlinin denge çarkına bağlanmasını sağlar. Böylece bu iki dişli arasındaki bağlantı sağlanmış olur.

ÖNCELİKLİ SIRALAMA…

Buraya kadar verilen parçalar denge yayı,maşa, kaçış çarkı ve ana zemberek olarak sıralanmasına dikkat çekmek gerekir. Bütün bu mekanizmanın tümü kurma kolu ile bağlantılıdır. Çeivrmeye başladıktan sonra bu mekanizmanın sürekli olarak çalışması gerekecek. Bunu sağlayan unsur ise kaçış çarkına bağlı olan maşanın çapraz koluna birer taş ekenir. Bu taşlar altlı üstlü olarak birbirini iter. Böylece yukarı çıkandenge çarkı fazla ilerlemeden tekrar aşağı ınecek ve böylece bu serüven bu şekilde devam edecektir.

Bu noktada en gerekli unsur bu düzeneği sürekli çevirecek bir enerjinin var olmasıdır. Bunun sağlayacak olan şey pidlir. Ancak bu süreci uzatmak adına dişlilerin sayısını artırmayı tercih edebiliriz. Saat üreticileri de bunu göz ardı etmeden gereken etmenleri zaten yapmıştır. Fizik kanunları büyük dişlinin az dönmesi küçük dişlinin fazla dönmesine neden olacaığını gösterir. Bu sayede çark sayısını artırmak devir sayısını daha da uzatır. İşte tik tak seslerini oluştruan mekanizma budur.

Dişli çarkları bazı mühendislik hesapları ile gözlerimize aktarmak için sayılara ihtiyaç vardır. Eğer doğru çarkı tercih ederseniz akrebin bir saat boyunca tek rakam, yelkovanın ise dakikada tam tur ilerleyecek kadar hareket etmesini sağlayabiliriz. Bundan sonra ise sağatin üzerini kapatmak gerekecektir. Bunu ayarlamak ise artık tamamen tasarım mühensilerinin elinde olan bir meseledir.